In aanloop naar BRIDGE Festival stappen we -samen met Niels Guns (journalist; gitaarfreak; verhalenverteller)- in de wereld van gitaren, gitaristen, gitaarmuziek en guitar gear. Niels raak de gevoelige snaar met prikkelende achtergrondverhalen en handen-jeukende interviews, in de serie ‘Guns about Guitars’.

Een snelcursus Steve Vai

Steve Vai, op zaterdag 13 mei headliner op Bridge Festival, is een grote innovator van de gitaar. Al bijna vijftig jaar rekt hij de grenzen van zijn instrument op. Aan de hand van een paar concrete voorbeelden licht Niels Guns een paar ‘uitvindingen’ en verrassende benaderingen in het spel van Vai toe waardoor je op de koop toe hopelijk een ‘snelcursus Vai’ krijgt. 

 Door Niels Guns

‘Praten’ via zijn gitaar

The Jazz Discharge Party Hats (‘impossible guitar parts’ Frank Zappa) / Yankee Rose (conversatie met David Lee Roth) / The Audience is Listening (Passion and Warfare) 

“In de zoektocht naar wat allemaal kan met een gitaar, weet Vai een ongelofelijke menselijke intonatie te vinden. Niemand kan zo praten via zijn gitaar als Steve Vai. Of schreeuwen, fluisteren en zingen: Vai laat zijn instrument ongelofelijk menselijk klinken. Dat had Frank Zappa ook al in de smiezen, toen hij de jonge Vai begin jaren tachtig een paar van zijn monologen liet dubbelen door zijn jonge stergitarist. Het resulteerde uiteindelijk in The Jazz Discharge Party Hats en The Radio is Broken, nummers waarop Vai precies de tonen van Zappa’s stem wist te vinden. Dat is nog niet zo makkelijk. Als we praten, doen we dat niet altijd precies op de tel of op de hele toon. Het vergt een hele open benadering van je instrument om dit te kunnen imiteren. Als geen ander omarmt Vai dissonante klanken en durft hij ze juist te benadrukken. Later perfectioneerde Vai de techniek van het ‘spreken met zijn gitaar’, wat je bijvoorbeeld kunt horen in ‘gesprekjes’ met David Lee Roth in Yankee Rose of The Audience is Listening op Passion and Warfare. Die menselijke intonatie verwerd tot meer dan een gimmick en zit diep ingebakken in het spel van de nu 62-jarige Amerikaan. Als je één noot uit zijn gitaar hoort, weet je meteen met wie je te maken hebt.”

‘Joint Shifting’

Candle Power (Inviolate) o.a. vanaf 1min18

"Ook op Vai’s nieuwste studioalbum Inviolate staat weer een nieuwigheid. Toen hij het nummer Candle Power schreef, nam hij zich voor eens iets heel anders te doen. Geen plectrum, geen distortion en het nummer móest een nieuwe techniek bevatten. Zo kwam hij tot een manier waarop hij verschillende snaren tegelijkertijd opdrukt: joint shifting. Een paar snaren naar boven, de andere snaren naar beneden. Ofwel: een idiote bottenbreker waarvan het op de eerste plaats maf is dat je het bedenkt en al helemaal krankzinnig dat je het nog kunt uitvoeren ook. Iedere gitarist weet dat je gitaar licht ontstemd als je één snaar opdrukt. Door meerdere andere snaren tegelijkertijd op te drukken, ontstaat een soort tegendruk waardoor de dissonantie weer ongedaan wordt. De manier waarop Vai dit op Candle Power deed, is compleet nieuw. Het geeft zo’n typische vervreemdende Vai-klank waardoor je even denkt: ‘Hè, wat hoor ik nou toch?’ Om even later hoofdschuddend en grinnikend te beseffen dat je naar Steve Vai Himself luistert, de man die zich erbij weigert neer te leggen dat zijn instrument al alle geheimen heeft prijsgegeven. Zijn vingers deden doorlopend pijn toen hij de nieuwe techniek bedacht, zei hij in een uitleg over het nummer. Iets wat natuurlijk supergaaf is: iets verzinnen dat nog nooit is gedaan. Daarbij vertelde hij dat hij hoopte dat andere gitaristen met de techniek aan de haal zouden gaan en het op een nog maffere manier zouden gaan gebruiken. Iets wat ik vooralsnog niet voorbij heb horen komen."

Vernieuwen van de gitaar zelf

"Niet alleen bij gitaarspelen en componeren is Vai innovatief, ook bij de ontwikkeling van het instrument zelf, speelt hij een belangrijke rol. Nee, hij was niet de eerste die op een zevensnarige gitaar speelde. Dat deden gitaristen in de Middeleeuwen al, net als jazzgitaristen in de eerste helft van de vorige eeuw. Maar het was wel de Ibanez UV7, een signatuurmodel voor Vai, die voor het eerst op grote schaal werd geproduceerd. En dat zorgde ervoor dat in Vai’s slipstream gitaarmuziek van andere artiesten als Korn heel wat ‘heavier’ ging klinken door de extra toegevoegde lage B-snaar. 

Zo zijn er nog een paar interessante nieuwigheden waar Vai bij betrokken was, zoals de ‘Monkey Grip’, een handvat waardoor je een gitaar makkelijker even oppakt. Of de magnetische achterplaat die ervoor zorgt dat je niet eindeloos hoeft te schroeven om een paar snaren te vervangen. 

Toegegeven: soms vliegt Vai ook wel eens uit de bocht, als het gaat om innovatie van het instrument zelf. De Hydra is bijvoorbeeld een monster van een gitaar: een instrument met vier halzen. Een harp, zevensnarige, fretloze bas en gitaar ineen. En een ding waarvan iedere fysiotherapeut het waarschijnlijk hoofdschuddend aanziet dat zijn gitaarspelende potentiële patiënt hem omhangt."

Zoektocht als componist

“Al vanaf zijn vroege jeugd is Vai geïnteresseerd in musicals als West Side Story en andere orkestrale muziek. In zijn jonge jaren, toen hij als ‘stunt gitarist’ bij Frank Zappa speelde, werd die voorliefde alleen maar aangewakkerd. We boffen wat dat betreft overigens in Nederland. Want ook andere orkestrale uitstapjes, zoals met het Noord Nederlands Orkest en het Metropole Orkest (waarmee hij ook nu in het Muziekgebouw speelt) vonden plaats in de Lage Landen. Tijdens Bridge Festival krijgen we nieuw orkestraal werk te horen. Dat belooft weer bol te staan van verschillende invloeden en verrassingen. Want ook als componist van orkestrale muziek heeft Vai zijn grenzen nog lang niet bereikt.”